حجاب در رسانه های غربی : یک رسانه هیچگاه ابزاری خنثی و یک میانجی بیطرف به حساب نمی آید. رسانه متکی به زبان و معناست و زبان و معنا نیز در چارچوب گفتمان همواره متکی بر قدرت است. لذا بازنمایی حوادث توسط رسانه ها، بدون درنظر گرفتن جنبه ی اخلاقی آن، سوگیری ایدئولوژیک دارد و در راستای تضعیف یا تثبیت قدرت و گفتمان ویژه ای گام برمی دارد.
انقلاب اسلامی و سوژه شدن حجاب در رسانه ها
حضور زنان با پوشش اسلامی و در عرصه های مختلف، پس از انقلاب اسلامی ایران و گرایش روزافزون زنان به حجاب در کشورهای اسلامی که بیانگر برگشت به هویت دینی در میان ملت های مسلمان است، موجب شد تا یکی از مهمترین سوژه های غرب در موضوعات حقوق بشر به زنان مسلمان و حقوق آنان اختصاص یابد. حجاب موضوعی تاریخی در زندگی زن مسلمان است و بخشی از زندگی اجتماعی و فردی محسوب می شده است و تا قبل از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ نیز تجربیات فردی، سفرنامه ها و روایت هایی از شرق، حجاب زن مسلمان را به تصویر کشیده بودند و به نوعی آن را جزئی از جذابیت های شرق مطرح می کردند.
جنگ نرم علیه حجاب
تا قبل از انقلاب اسلامی، موضوعاتی همچون تضییع حقوق زنان در اسلام از سوی غرب کمتر مورد توجه قرار می گرفت. چرا که در اغلب کشورهای اسلامی، پروسه ی حرکت به سوی تمدن غربی، به شدت دنبال می شد و مانعی بر سر راه مدل زندگی غربی وجود نداشت. اما پس از فروپاشی جهان دوقطبی، الگوی اسلامی به عنوان رقیبی جدی برای غرب و موضوع جانشینی آن مطرح شد.
بازنمایی جمهوری اسلامی بعنوان نظام ضد حقوق زن
با در نظر گرفتن این مطلب که رسانه اولین ابزار عملیات روانی است، غرب در تبلیغات رسانه ای خود می‌کوشد تا اسلام و نظام جمهوری اسلامی را به عنوان نظام ضد حقوق زن به افکار عمومی جهان معرفی کند.
برای مثال، سخنگوی وزارت خارجه ی آمریکا در نوامبر ۲۰۰۵ در یک بیانیه ی رسمی موضع و دیدگاه دولت آمریکا پیرامون حقوق زنان ایرانی را به شرح زیر در رسانه ها تشریح کرد:
دولت نسخه‌ای از اسلام را تبلیغ می کند که زنان را به طور مؤثر از برخی حقوق در نظر گرفته شده برای مردان محروم می‌سازد. جداسازی بر مبنای جنسیت، بدون در نظر گرفتن مذهب در سراسر کشور اعمال می‌شود که می‌تواند برای آنهایی که پیرو قوانین سختگیرانه ی مذهبی اسلامی نیستند، ایجاد مزاحمت کند. زن‌ها باید در بخش جداگانه‌ای از اتوبوس‌های عمومی قرار بگیرند و از ورودی‌های جداگانه‌ای وارد ساختمان‌های دولتی، دانشگاه‌ها و فرودگاه‌ها شوند.
نقض کنندگان این محدودیت‌ها با مجازات‌هایی مانند شلاق یا جزای نقدی روبه رو هستند. حضور زنان در رویدادهای ورزشی ممنوع است اما اینطور به نظر نمی‌رسد که این محدودیت در همه جا به طور کامل اعمال شوند. با اینکه از شدت اجرای قوانین سنتی پوشش اسلامی اخیر کاسته شده اما زنان هنوز هم در انتخاب نوع پوشش خود در ملاء عام آزاد نیستند. در صورتی که پوشش یا رفتار زنان نامناسب تشخیص داده شود، آنها در معرض تهدید مأموران قرار گرفته و به شلاق یا حبس محکوم می شوند. طبق قانون، نمایش دادن تصویر زنان، از جمله زنان خارجی‌ای که پوشش آنها با معیارهای سنتی اسلامی مطابقت نداشته، در رسانه ها ممنوع است. رعایت نکردن معیارهای پوشش اسلامی در محیط کار، مجازات‌هایی مانند شلاق و جزای نقدی در پی دارد…
تاثیر تبلیغات منفی بر افکار عمومی آمریکا
پینر، یکی از متخصصان علوم اجتماعی و پژوهشگر افکار عمومی، اذعان داشته است که تبلیغات گسترده ی هیئت حاکمه ی آمریکا درباره ی نقض حقوق بشر زنان در ایران، نقش مهمی در انتخاب خانم شیرین عبادی به عنوان برنده ی جایزه ی صلح نوبل در سال ۲۰۰۴ داشته است. این محقق در گزارش خود، نظرسنجی‌هایی را گزارش کرده است که نشان می‌دهد اکثر مردم آمریکا به ویژه زنان، در اثر تبلیغات گسترده ی دولت آن کشور، ایران را کشوری می‌دانند که در آن زنان از حقوق اساسی خود محروم هستند.
رسانه ها با ارائه ی یک مجموعه ی سازمان یافته ی فرهنگی بر پایه ی مدل ایدئولوژیک غرب، طرحواره و افکار قالبی ای را به جوامع دیکته می کنند که اعضای آن بدون تجربه و درک مستقیم خود از حجاب، مقولاتی چون ضد حقوق بشر بودن، تروریسم، بنیادگرایی، خشونت و.. را به حجاب منتسب می کنند.
تصویر زن مسلمان در رسانه های غربی
تحلیل محتوای رسانه های غربی نشان می دهد که زنان مسلمان با حجاب چادر و عفت و حیایی که مشخصه ی آنهاست بازنمایی شده اند. ارتباط حجاب زن مسلمان با خشونت به شدت به چشم می خورد. همچنین در معرض تفکر و خشونت مردسالارانه تصویر شده اند بطوریکه بیچون و چرا از شوهرانشان تبعیت می کنند. در مقابل زن غربی مظهر پیشرفت، آزادی، زیبایی، روشنفکری و… مطرح می شود.
در گزارشی آمده است: «آنان آنقدر در بند هستند که حتی وقتی در مجامع سیاسی شرکت می کنند، سر در گوش همسرانشان دارند تا آنها برایشان مطالب را توضیح دهند، همه چیز حکایت از تبعیت آنان دارد»
نشریه دی ولز آلمان در بازنمایی، حجاب زن مسلمان را نشانه ذلت و زنان با تمایلات غربی را مدرن توصیف می کند: «حجاب زن مسلمان نشانه ی ذلت و زنان با تمایلات غربی مدرن که روز به روز گسترش می یابند فریاد سر می دهند، آنان را متوقف کنید (منظور زنان با روسری است).
نشریه «نیویورک تایمز» در مصاحبه با زنی ایرانی نقل قول می کند: «تصویر زنان ایرانی در سطح جهان به شدت تحریف شده است» اما متعاقب این اظهار نظر بلافاصله چنین تفسیر می کند: «فاطمه درست نمی بیند، چرا که دولت بنیادگرای اسلامی به راحتی محدودیت های شدیدی را بر زنان تحمیل می کند».
مجله ی «زایت» در مورد زنان مدرن مراکش می نویسد: «این گزارش،یک زن تهیه کننده، یک شرکت دار، یک باستان شناس و یک هنرپیشه را به تصویر کشیده است که از قشر متمول بوده و تحصیلات خارج از کشور دارند. زنانی که نه زیبا رویان حرم هستند و نه به خاطر قربانی بودن در یک زندگی سنتی ترحم انگیزند! آنان زنان مدرن با استقلال مالی و متکی به خود هستند که سبک زندگی آنها شبیه زنان موفق غربی است…
حجاب، نماد نقض حقوق بشر
این رسانه ها، حجاب زن مسلمان را با این پیام ها به مخاطب معرفی می کنند:
– نماد نقض حقوق بشر / نماد نقض حقوق زنان / نماد تبعیض علیه زنان / نماد خشونت علیه زنان / نماد ظلم به زن / نماد موجود درجه ی دوم / نماد عدم تساوی زن و مرد
رسانه های غربی در بازنمایی حجاب به عنوان قانون ضد زن، پیام های متعددی منتشر می کنند. نویسندگان غربی با تفکرات و دیدگاه های سیاسی مختلف و همچنین زنان مسلمان سکولار از جوامع اسلامی در یک اتفاق واحد تلاش می کنند تا هرگونه خشونت نسبت به زنان مسلمان را به قوانین اسلامی ربط دهند و با طرح برخی از قوانین حقوقی همچون حق طلاق، خروج زن از خانه، تعدد زوجات، حق حضانت، دیه، ارث، سنگسار نتیجه بگیرند نگاه اسلام و قوانین قرآن زن را موجودی درجه دوم تصویر کرده و لذا اعمال و رفتارهای غلط از سوی مردان مسلمان به روح اسلام و قوانین حقوقی آن بر می گردد: «نقض حقوق زنان در کشورهای اسلامی ریشه قوانین دینی دارد»
در گزارشی آمده: زنـدگی زنان در کشـورهای اسلامی مخوف است. آنان زندانی می شـوند، تحقیر می شوند، به آنان صدمه زده می شـود و هرگاه کسی بخواهد علیه این خودکامگی دیوانه وار خشونت مردان قد علم کند، صدایش را در گلو خفه می کنند.
نقض حقوق زن در غرب
این ها در حالی است که اصل موضوع نقض حقوق زنان و اعمال خشونت علیه آنان در کشورهـای غربی نیز به وفور یافت می شود. نپرداختن به موضوع خشونت علیه زنان در اروپـا و غرب توسط رسـانه های غربی و همـچنین نهادهای بین المللی سازمان ملل نشان می دهد، موضوع نقض حقوق زنان در اسلام بیش از آنکه نشأت گرفته از دغدغه های حقوق بشری باشد، ریشه در دیدگاه های سیاسی دارد.
مطالعات مربوط به خشونت علیه زنان در انگلیس نشان می دهد از هر ده زن شش زن مورد خشونت واقع می شوند و هر سه روز یک بار یک زن توسط شریکش و یا شریک قبلی اش کشته می شود.
گل به خودی توسط فمینیست های مسلمان
در پروسه ی ظلم حقوقی به زنان در اسلام، زنان مسلمانی که پیرو مدل های غربی بوده و تفکرات سکولار را ترویج می کنند به عنوان کارشناسان مسائل حقوقی در اسلام مطرح می شوند. به طور مثال، زنانی چون نوال ساداوی، فمینیست مصری، یا فاطمه مرنیسی که غالباً با طرح موارد حقوقی مطرح شده و همچنین حجاب به عنوان نماد تضییع حقوق فردی زنان بر شبهاتی که غرب مطرح میکند، تأکید می ورزند.
معرفی حجاب بعنوان نماد اسلام تندرو
هم چنین این رسانه با عبارات زیر حجاب را به عنوان نماد سیاسی اسلام تندرو معرفی می کنند:
نماد مبارزه ی منفی با سکولاریسم
– نماد اصولگرایی
– نماد رجعت به دوران قبل از رنسانس
– نماد پایبندی به دین
– نماد همگرایی با بنیادگرایی
– نماد ترویج اسلام در غرب
در این رسانه ها از دیدگاه کارشناسان حقوقی مسائل زنان در اسلام، پوشش زنان مسلمان بیشتر نماد سیاسی بوده و در واقع بنیادگرایان برای برگرداندن زنان به قبل از رنسانس آنها را مجبور به حجاب کرده اند و زنانی که خواه ناخواه توانایی همسویی با مدرنیته را نداشته و مفهوم تساوی حقوق را نمی دانند، ترجیحاً به دین و سنت روی می آورند.
اهانت به زنان موفق و محجبه
رسانه‌های غربی در مواجه با قشری از زنان مسلمان آگاه اذعان می‌دارند که هر روز بر تعداد این زنان در کشورهای مختلف اسلامی افزوده می‌شود، زنانی که در مسائل اجتماعی ـ سیاسی فعالانه شرکت می‌کنند و برای عقاید خود از هیچ چیز هراس ندارند.
نویسندگان وگزارشگران غربی اگرچه پوشش را عامل رکود زن معرفی می‌کنند اما در توجیه حضور این‌گونه از زنان مسلمان که علی‌رغم پوشش، رشدی همه جانبه را از خود نشان می‌دهند، اظهار می‌دارند که این زنان یا نمی‌دانند از چه مکتبی پیروی می کنند و یا برای به دست آوردن یکسری از آزادی‌ها که با حجاب برای آنان به وجود می‌آید، مکتب جایگزین دیگری پیدا نمی‌کنند.
نشریه ی «نیویورک تایمز» بالای تصویری از زنی چادری با قامت کاملاً ایستاده که آن پوشش را روی گوش ها، بینی و دهان خود نیزکشیده بود می نویسد: «شنلی زیر چادر: ممکن است آن ها خودشان را زیر رداهای سیاه بنیادگرایان شیعی بپوشانند، اما در زیرش همـسران و دختران ایرانی، تحت حاکمیت روحانیون، لباس های تحریک آمیز جنسی می پوشند».
نشریه ی «فیگارو» فرانسه در بازنمایی سیاسی حجاب زن مسلمان می نویسد: «روسری زنان مسلمان سمبل جنگ علیه ارزش های غربی است»
همچنین نشریه ی «تانگو» در استنادات مکرر سیاسی به زنان محجبه ی مسلمان حجاب را به عنوان سمبل جنگ و خشونت معرفی می کند. بر روی جلد این نشریه تصویر زنان ایرانی چادری با مشت های گره کرده در حال شعار دادن، به عنوان صحنه ای از رژه ی یک مذهب شوم و جنگنده را ارائه داده است: «اسلام و زنان بنیادگرا، زنانی که به مقتضای جبر و سرنوشتی که دچار آن بودند،گرفتار هیجانات متعصبانه شدند و پیچیده در چادر هرکجا که صحبت از تقابل غرب آزاد در قبال اسلام به عنوان دنیای عبوس و ظلمانی می شود، سیل وار رژه می روند و با عکس هایی از خمینی و حتی الامکان مسلسل به دست، و شعار به دست راه می افتند».
این در حالی است که این نشریه ی آلمانی به فعال بودن زنان مسلمان و حضور در جامعه، مشارکت و آگاهی های سیاسی، توانمندی نظامی این زنان اشاره ای نمی کند و حجاب تنها به عنوان نماد تهدید برای نظام غرب معرفی می شود.
در کشورهای آمریکا و انگلیس که حضور مسلمانان به صورت پررنگ تر و سازماندهی شده می باشد (وجود پارلمان مسلمانان در انگلیس) ایدئولوژی و مبانی اعتقادی اسلام در آن جوامع بهتر معرفی شده است. بنابراین برچسب های منفی سیاسی کارایی بهتری در اقناع افکار عمومی علیه حجاب دارد.
در حالی که در کشورهایی نظیر فرانسه، آلمان و سوئد که بیشتر مدعی دفاع از حقوق بشر هستند و حضور مسلمانان تحت فشار و سختگیری های فراوانی است (وجود قانون ممنوعیت اشتغال و تحصیل دختران و زنان محجبه) رسانه های این کشورها از برچسب های منفی ضد حقوق زن بودن حجاب بیشتر استفاده می کنند.
البته تلقی حجاب به عنوان نمادی سیاسی بستر تهاجمات گسترده تری را علیه پوشش زنان مسلمان فراهم می سازد.
در ویدیو زیر که بخشی از برنامه “روبرو” شبکه من و تو است، نجاح محمدعلی، تحلیلگر عراقی در دفاع از حجاب قانونی در ایران میگوید: در نظام پهلوی که حجاب قانونی نبود، زنان باسواد در کشور ۳۵درصد بودند اما اکنون ۸۰درصد هستند و دانشجویان دختر هم از ۱۰درصد به ۶۵درصد رسیده اند.
این مطلب که درباره بازنمایی حجاب در رسانه های غربی بود ، بخشی از مقاله خانم فاطمه صفاوردی است. برای دانلود مقاله اصلی روی لینک زیر کلیک کنید.
ارتباط با ما
ثبت ديدگاه