تاریخچه حجاب در اروپا تا قرن بیستم

تاریخچه حجاب در اروپا : در اروپا تا قبل از قرن بیستم زنان در اجتماع از لباس های پوشیده، روسری و حتی چادر استفاده میکردند. اما همزمان با تحولات اقتصادی و فرهنگی قرن بیستم نظیر توسعه کارخانجات و ظهور سینما بتدریج از میزان پوشیدگی زنان کاسته شد.

یونان باستان

در کتاب تاریخ پوشاک اقوام ایرانی آمده است: [در یونان باستان] زنان هنگام حضور در اجتماع، صورت و اندام‏شان (تا روی پاها) را می‏پوشاندند. دایره المعارف لاروس نیز دراین رابطه مینویسد: زنان یونانی صورت و اندامشان را تا روی پا می­پوشاندند. این پوشش که بسیار زیبا بود، در جزایر کورس و اِمِرجوس و دیگر جزایر ساخته می­شد. زنان شهر «ثیب» حتی صورتشان را نیز با پارچه می­پوشاندند. این پارچه دارای دو منفذ بود که جلوی چشمان قرار می­گرفت تا بتوانند ببینند. در «اسپارته» نقش­هایی که بر جای مانده، حکایت می­کند که زنان سر را می­پوشانده، ولی صورت هایشان باز بوده ­است.

ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می‌نویسد: «در دوران باستان زنان فقط در صورتی در جشن‌های مذهبی و تماشاخانه ­ها حضور پیدا می­کردند که کاملاً در حجاب باشند».

روم باستان

رومی­ ها کسانی را که لباس تنگ می­پوشیدند مجازات می­کردند. زنان روی لباسشان ردای بلندی تا مچ پا، می­پوشیدند که استولا نام داشت و وقتی از خانه خارج می‏ شدند، با چادری بلند تمام بدن را تا روی پاها می‏پوشاندند و چیزی از برآمدگی‏ های بدن مشخص نمی ‏شد.

حجاب در اروپا بعد از میلاد مسیح

لباس­های مردان کوتاه، ولی لباس­های زنان خصوصا بانوان اصیل اروپایی چند لایه و بلند تا روی زمین بود.

وقتی درباره بی­ حجابی در ایران و کشورهای غربی صحبت می­شود، برخی تصورمی­کنند زنان غربی در گذشته هم به همین سبک فعلی لباس می پوشیده اند. درصورتیکه زنان غربی تا اوایل قرن بیستم از برهنگی در جامعه خودداری می­کردند. در ادامه به بررسی پوشش زنان اروپایی بعد از میلاد مسیح میپردازیم.

قرون اول تا ۱۶ میلادی در اروپا

در قرون اول تا ۱۶ میلادی زنان اروپایی از لباس­های پوشیده استفاده می­کردند. ویل دورانت (مورخ معروف) دراین رابطه می­نویسد: بلندی لباس­های بانوان اصیل اروپایی، تا روی پاها می­رسید. زنان اشراف به ندرت در انظار عمومی ظاهر می­شدند. در اروپا مرد و زن از پیراهن­ های بلند با آستین ­های بلند استفاده می­کردند که کاملا بدن را می­پوشاند. لباس­های مردان کوتاه، ولی لباس­ های زنان خصوصا بانوان اصیل اروپایی چند لایه و بلند تا روی زمین بود. مردان کلاه و زنان روسری ای می­پوشیدند که مو، سر و شانه را می­پوشاند.

انگلیس

آستین­های لباس زنان تا آرنج و یا مچ دست بود و دامن‌هایشان روی زمین ‌کشیده می­شد. پوشیدن جوراب­های ابریشمی به وسیله ملکه (الیزابت) مرسوم شد.  بیشتر زنانِ طبقه تحصیل کرده زود ازدواج می­کردند.  انگلیسی ها دختران را با وقار و آزرم بار می آورند. در زمان شکسپیر زن حق نداشت که روی صحنه بیاید ، نقش زنان را پسران بازی می­کردند.  (تاریخ تمدن ویل دورانت)

آلمان

کمال مطلوب یک زن خانه‌دار این بود که با عقل و درایت خانواده را اداره می‌کرد و بسیار باعفت بود. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

فرانسه

زنان اغلب دامن­ های بلند دنباله­ دار، بالاپوش ­های گشاد (ردینگوت) و روسری­ های سیاه ابریشمی به همراه زیردامنی و جوراب بلند می­پوشیدند. (تاریخ لباس ترجمه شیرین بزرگمهر) زنان عفتِ قبل از ازدواج و وفاداری بعد از ازدواج را وسیله ­ای برای نجابت خود از بی­حرمتی می­دانستند. زنان هنگام سوارکاری، زیر پیراهن­شان شلواری پف­دار می­پوشیدند.(تاریخ تمدن ویل دورانت)

اسپانیا

در اسپانیا عفاف و عصمت زنان نه تنها به وسیله مذهب و قانون بلکه به وسیله شرافت حفظ می ­شد. زنان عفیف دور از مردها غذا می­خوردند و هنگام حضور در اجتماع، در کالسکه­ های در بسته می­ نشستند. بعد از ورود اسلام به اسپانیا (اندلس سابق) ردا بامنشا ایرانی به پوشاک مردان افزوده ‌شد و زنان چادربزرگی می‌پوشیدند. برخی زنان همه چهره خود، به استثنای چشم­ ها را از مردان می­ پوشاندند و پاهای خود را چنان محجوبانه از انظار پنهان می­داشتند که اگر عاشقان می توانستند لحظه ای آن را ببینند، یکی از شورانگیز ترین آرزوهای خود را برآورده می­دیدند.  زنان در تماشاخانه ها در قسمت مخصوص می­ نشستند و صورت خود را با تور می­پوشاندند.

در حالی که در قرن ۱۷ یک زن بندرت می­ گذاشت مردان پاهایش را ببینند اینک(قرن۱۸) دامنش کوتاه شد و مقداری با زمین فاصله گرفت و سرپایی­ ها که قبلاً بی پاشنه بودند، جای خود را به کفش­ های پاشنه بلند نوک تیز دادند. (تاریخ تمدن ویل دورانت)

برهنگی و تغییر پوشش در اروپا

امروزه نه در کشورهای شرقی خبری از کیمونو هست و نه در کشورهای غربی خبری از لباس­های پرنسسی و دامن­های بلند. با سیاست­های فرهنگی صهیونیستی که مبتنی بر آزادی بی حد بشر و ارضای بدون محدودیت غریزه جنسی بود، تغییر سبک لباس پوشیدن ابتدا در کشورهای غربی کلید خورد و سپس در کشورهای شرقی پیگیری شد. ترویج برهنگی یا سیاست «حیازدایی» ابتدا در قرن پانزدهم و در غالب جنبشی ضد دین موسوم به «رنسانس» آغاز شد.

ترویج فرهنگ برهنگی بعد از رنسانس

ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می­نویسد: رنسانس نه یک دوره زمانی، بلکه یک تفکر و شیوه زندگی بود که بر اثر فشارهای حاکمیت غیر عقلانی کلیسا طی سال­های ۱۳۰۰ الی ۱۵۰۰ میلادی با شعار بازگشت به میراث فرهنگی روم و یونان باستان در اروپا شکل گرفت.

این جنبش با ایدئولوژی دنیامحوری و اومانیسم و با هدف حذف خدا (الاهیات) و اخلاقیات (قوانین اخلاقی) از زندگی بشر و مبتنی بر استثمار ساده ­لوحان و بینوایان رنجکش توسط عده‌ای خاص شکل گرفت و تفسیری دیگر از کمال انسان ارائه داد که در آن صرفاً جسم او تقدس یافته و محور و معیار فضیلت معرفی شد. لذا لذت محوری، خصوصاً لذات شهوانی جنسی، اساس سبک زندگی جدید را پایه ریزی کرد. در این تفکر، ارزش زن به اندازه لذت بخشی اوست.

هنر رنسانس که عبارت بود از نقاشی، مجسمه‌سازی و ادبیات (رمان­های شهوت انگیز) هنری شهوانی بود که با به تصویر کشیدن بی‌شرمانه‌ی برهنگی جنسی (حتی اندام های جنسی)، بخصوص در زنان به آن شکلی که سرگرم کننده و لذت­بخش باشد، بیشترین خدمت را به این جنبش خصوصاً حاکمان و ثروتمندان نمود. چرا که ابزار هنر در عادی سازی بی حیایی و قبح شکنی امور مقدس اثر بسزایی دارد. از طرفی چون تنها رسانه آن زمان نقاشی و مجسمه سازی بود، این تهاجم فرهنگی از طریق آن ها صورت گرفت. معروف‌ترین هنرمندان رنسانس، لئوناردو دوانیچی، رافائل سانتسیو و میکلانژ بودند.

رنسانس _بخوانید تقدس زدایی و حیازدایی_ از ایتالیا و آن هم از تصاویر خدایان و پیامبران شروع می شود. تصویر خدا (زئوس، خدای خدایان یونانی)، حین عمل جنسی و تصاویر و مجسمه‌های پیامبران مانند حضرت آدم و حوا، عیسی، یحیی، داوود و …. نیز به شکل برهنه و تصویر حضرت مریم(علیها السلام) که همیشه با پوشش‌های عفیفانه کشیده می‌شد، با پوشش‌های کم و بعضاً نیمه برهنه به تصویر کشیده شد.

اما….هر چند یک نوع سبک زندگی ضداخلاق و خالی از معنویت توسط روشنفکران در جامعه تبلیغ می‌شد، پاکدامنی و رعایت حدود اخلاقی برای عموم مردم ارزشمند بود و با وجود نفوذ تفکر بی‌حیایی در لایه‌های زیرین فرهنگی جامعه، همچنان شاهد پوشیدگی حیامند افراد،‌ خصوصاً زنها هستیم. درواقع بطور رسمی در جامعه حیا وجود داشته است اما در هنر بی حیایی اتفاق افتاده است.

اگرچه برنامه حیازدایی از قرن ۱۵-۱۶ شروع می شود، اما تا قرن ۲۰ زنان اروپایی در اجتماع بطور محسوس تغییر پوشش نشان ندادند و فقط در قرن ۱۸ اندکی دامن­هایشان از زمین فاصله گرفت.

در نهایت، ترویج سیاست‌های حیازدایی و فرهنگ بی‌بند و باری همراه با زمینه سازی‌هایی که پس از انقلاب صنعتی صورت گرفت، در اوائل قرن بیستم _که برای اولین بار شاهد پوشش‌های نیمه برهنه زنان در اروپا هستیم_ به ثمر رسید. از سال ۱۹۲۱ به بعد دامنها کوتاه تر شد تا به زانو رسید و این، امری بی‌سابقه در تاریخ پوشاک به شمار می‌رفت.

در دوران جنگ جهانی دوم [به بهانه] صرفه جویی در مصرف پارچه، قد پیراهن زنان کوتاه شد ولی پس از جنگ، لباس‌ها دوباره مقداری بلندتر شدند.(تاریخ لباس، روت ترنر)

ویل دورانت: کارخانه‌داران که به فکر سود بیشتر خود بودند و اخلاقیات برایشان بی‌اهمیت بود،  زنان را که کارگران ارزان‌تری بودند بر مردان سرکش سنگین قیمت ترجیح می‌دادند و آنان را هنگام استفاده از دستگاه‌های خطرناک به استفاده از لباس‌های تنگ و کوتاه وادار می کردند. بدین ترتیب در جامعه صنعتی زن نیز صنعتی شد و مردانی که طالب حذف شرم و حیا بودند به بهانه آزادی زن و در واقع برای سوءاستفاده بیشتر از او، زنان را به عرصه فحشاکشاندند. این برهنگی اجباری زنان در کنار رواج فرهنگ مصرف‌گرایی، سرمایه‌داران را ترغیب کرد که از جذابیت‌های جسمی زنان بعنوان وسیله‌ی لذت و سرگرمی برای کسب سود بیشتر و تجارت‌ خود استفاده کنند. ( لذات فلسفه)

این هنجارشکنی و افزایش محرک‌های جنسی در جامعه موجب تضعیف و تنزل روحیه عفاف و پوشیدگی و افزایش افسردگی جنسی، فاحشه های برهنه، فحشا و رکود روحی و روانی در جامعه شد.( رابطه صنعت و برهنگی، دانشنامه بریتانیکا)

برهنگی در غرب و انتقاد روشنفکران غربی

بعد از گذشت چند سال از آغاز برهنگی در غرب، کم کم آسیب های اجتماعی و خانوادگی ناشی از آن هم در جامعه نمود پیدا کرد. روشنفکران و فعالان اجتماعی که با دیدن مشکلات ناشی از برهنگی نمی توانستند سکوت کنند، زبان به انتقاد گشودند.

سوزان اف. هاردینگ : انقلاب جنسی، زن ها را از قید “عفت” خلاص کرد ولی مفهوم “قابل احترام بودن” نادیده گرفته شد. ( فمینیسم داستان زندگی من نیست، الیزابت فاکس گنوز)

سبالوس (رییس سابق سازمان ملی نمایندگان زنان در نیویورک) : در جامعه ی ما، زنان مجبور میشوند هر روز برای کسب تایید مردان، در استانداردهای مضحک زیبایی اسیر شوند. ما یک “سطل زباله ی آزادی” درست کردیم و هر چیزی را که فکر میکردیم محدودکننده زنان است در آن انداختیم… زنان! از فکرتان استفاده کنید، نه از اندامتان! ”

وندی شلیت: بدیهی است که وقتی اجازه دادیم هرکاری آزاد باشد، آزار جنسی، مزاحمت ها و تجاوز به عنف هم افزایش پیدا میکند. جامعه ای که علیه شرم و حیا اعلام جنگ کرده، دشمن زنان است.

بازگشت غرب به پوشیدگی و عفاف

بعد از یک قرن آزادی، نسل های جدیدی از فمینیسم شکل گرفته است که بجای مطالبه لباس های برهنه به دنبال لباس های پوشیده است. این فمینیست ها اعتقاد دارند لباس­های باز زنان موجب می­شود تا دیگران آنها را براساس ظاهرشان قضاوت کنند. و از طرف دیگر این لباس­ها ممکن است موجب بروز خشونت علیه زنان در مکان­های خلوت شود.

مگی نویسنده مقاله “هنر عفت” : ” به آسانی نمی توان کاری کرد که مردها به عقاید و ارزش­های شما توجه کنند، اما اگر اجازه ندهید ظاهر شما را زیاد ببینند، مجبور می شوند توجه خود را به باطن شما معطوف کنند. ”

او در ادامه می­نویسد:

“من دامن­های بلند و لباس­های دکمه­دار و پوشیده بر تن می­کنم تا این پیام را به دیگران بدهم که شخصیت من فقط در ظاهرم خلاصه نمی­شود. وقتی وارد دبیرستان شدم مقید ماندن به مدل پوشش خود و ارزش­های خود واقعا برایم مشکل تر شد. دوستانم را می­دیدم که با پوشیدن لباس های بدن نمای خیره کننده توجه زیادی را به خود جلب می­کردند. من ورزشکار و باهوش بودم، خواننده و بازیگر بودم و ویراستار مجله مدرسه، اما این­ها به پای لباس­های کوتاه دوستانم نمی رسید. حتی به مجلس رقص سال آخری­ها دعوت نشدم! اما دیدم چگونه دوستانم که همه چیز خود را در مقابل پسرانی که فقط شیفته جسم آن­ها شده بودند باختند و بعد این پسران آن­ها را به حال خود رها کردند و آسیب روحی سختی به آن­ها وارد کردند. هرچه می گذرد از اینکه معیارهای خود را بالا نگه داشته ام، خوشحال تر می­شوم. ”

وندی شلیت: این روزها از اینکه کسی به ما بگوید: “چه خوش اندام هستی!” خوشمان می آید و تشکر می کنیم. اما آیا براستی آزادی ای که ما زنان به دنبالش هستیم این است؟”

ما به ارزیابی سطحی دیگران خو گرفته ایم و شاید جای تعجب نباشد که اعتماد به نفس پایین، عمومی ترین مشکل یک زن پُست مدرن است. ما آنقدر عادت کرده ایم فقط به جنبه ظاهری خود توجه کنیم که تقریبا از خود حقیقی­مان غافل شده ­ایم. پوشیدن لباس رسمی­ تر علامت این است که آنچه در باطن ما است، ارزش بیشتری دارد. آنچه در باطن ما وجود دارد، بطور کلی روح نامیده می­شود و به ما یادآوری می­ کند که چیزی فراتر از بدن صرف وجود دارد. (دختران به عفاف روی می­ آورند)

بی حجابی و سبک زندگی بی قید وبند باعث شکل گیری نسل جدیدی از دخترانی شد که برخلاف مادرهایشان سبک زندگی عفیفانه را در پیش گرفته اند. ” دختران به عفاف روی می آورند ” عنوان کتابی است که خانم وندی شلیت در توصیف دختران متفاوت آمریکایی نوشته است.

این مطلب را ببینید: دختران غربی به عفاف روی می آورند